فارسی
انگلیسی
چگونه در دام ناشران قلابی و شکارچی گرفتار نشویم؟
حتماً برای شما هم پیش آمده است که هنگام انتشار یک مقاله یا اثر علمی به جستجوی مجله و ناشر معتبری بوده‌اید. شاید برخی مؤلفان و محققان خبره و با تولیدات علمی زیاد یا به‌واسطۀ شهرتی که دارند، کمتر با سردرگمی‌های این‌چنینی مواجه باشند؛ اما به‌طورکلی روی سخن اصلی این مطلب برای نویسندگان معمولی و نوقلم است. نویسندگانی که گاهی به دلیل فشارهای ناشی از تسریع امر انتشار اثرشان، به دنبال یافتن ناشر یا مجله‌ای هستند که سریع‌تر اثر ایشان را بپذیرد و منتشر کند. گاهی اوقات اساتید و اعضای هیئت‌علمی برای دریافت ارتقاء یا دریافت پژوهانه (Grant) مقالاتشان تا تاریخ معینی که سازمان متبوع اعلام می‌دارد باید اثر خود را منتشر کنند؛ در چنین شرایطی ممکن است به دلیل کمبود زمان اسیر دام‌های مجلات و ناشران قلابی و دروغین شوند. این اتفاق ممکن است برای دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی که موعد دفاع پایان‌نامه‌شان فرارسیده است نیز پیش بیاید.
پیش تر در خصوص شناسایی مجلات جعلی (fake or counterfeit) و مجله ربایی (journal hijack) اندکی صحبت کردیم و راه‌های شناسایی این‌گونه مجلات را تا حدی بیان کردیم. در این مطلب سعی داریم با ذکر فاکتورهایی مؤثر و قابل تعمیم در قالب یک سیاهه (Checklist) برای کلیه آثار علمی به شناسایی آسان‌تر ناشران و مجلات غیر معتبر و قلابی کمک کنیم. در جدول زیر حاوی نکاتی است که باید هنگام ارسال و انتشار اثری برای ناشران و مجلات بررسی کنیم و در مقابل اقداماتی که باید در مواجه با آن‌ها انجام دهیم، لیست شدند:
|
ردیف |
بررسی‌ها |
اقدام‌ها |
|
|
آیا وب‌سایت ناشر یا مجله اطلاعات کاملی از تماس با ناشر را دارد؟ |
اگر سایت فقط فرم برقراری تماس دارد و آدرس ایمیل و آدرس ارتباطی معتبر دیگری ندارد، قابل‌اعتماد نیست. |
|
|
آیا هیئت تحریریه و سردبیران از محققان متخصص و صاحب‌نام آن حوزۀ تخصصی هستند؟ |
خوب است با برخی از این اشخاص تماس بگیرید و در خصوص تجربه همکاری‌شان با آن ناشر یا مجله سؤال کنید. |
|
|
آیا مجله به‌طور واضح سیاست خود را در خصوص هزینه‌های دریافت از نویسنده بیان کرده است؟ |
نویسندگان پیش از چاپ مقاله یا بهتر بگوییم پیش از ارسال مقالات باید از هزینه‌های مربوط به چاپ و هزینه‌هایی که مجله قصد دریافت دارد،کاملاً آگاه شوند تا متحمل زیان نشوند. اگر مجله سیاست خود را دراین‌باره مشخص نکرده یا از توضیح آن امتناع می‌کند، بااحتیاط بیشتری باید برخورد کرد. |
|
|
آیا شما دعوت‌نامه‌های ایمیلی برای سابمیت یا عضو هیئت تحریه شدن مجله‌ای دریافت کردید؟ |
گاهی اوقات مجلات جعلی آدرس ایمیل محققان را از سایت‌های منبع (websource) می‌یابند و از ایشان دعوت به همکاری می‌کنند. اگر شورای سردبیری و اعتبار این مجلات برای شما مشخص نبود بهتر است آن‌ها را نادیده بگیرید. |
|
|
کیفیت و ارزش مقالاتی که در آن مجله چاپ‌شده، چگونه است؟ |
بررسی مقالات و سنجش محتوا و اعتبار مقالات هم می‌تواند ایدۀ خوبی باشد، حتی می‌توان با نویسندگان سابق آن مجله ارتباط برقرار کرد و از تجاربشان استفاده نمود (مثلاً بررسی شاخص اچ (H-Index) نویسندگان یا سایر شاخص‌های علم‌سنجی مرتبط هم می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد). |
|
|
آیا مجله فرآیند داوری را به‌طور کامل شرح داده است؟ |
برخی از نویسندگان اذعان کرده‌اند که گرچه مقالاتشان پذیرفته‌شده است ولی هرگز کامنت ها و توصیه‌های داوران برای ویرایش مقالاتشان را دریافت نکرده‌اند. احتمالاً در برخی موارد مقالات بدون داوری منتشرشده‌اند که از اعتبار مجله می‌کاهد و در مجلات غیر معتبر این اتفاق می‌افتد. از آن جایی کمتر مقاله‌ای بدون اشکال هست و داوران معمولاً نظراتی در مورد مقالۀ حوزۀ تخصص خود دارند، پس حتی اگر مقالۀ شما پذیرش هم شد از دفتر مجله بخواهید تا نظرات داوران را برای شما ارسال کنند، معمولاً مجلات قلابی فرآیند داوری را طی نکرده‌اند و گاهی اصلاً مقالات را مطالعه نمی‌کنند و صرفاً به خاطر منافع مالی فقط منتشر می‌کنند. |
|
|
آیا مجله درجایی نمایه می‌شود یا عضو انجمن ناشران است؟ (مثلاً اعتبار مجله‌ای که در اسکوپوس نمایه می‌شود و عضو COPE است، بسیار متفاوت از سایر مجلات است). |
اغلب مجلات معتبر در دایرکتوری پایگاه‌هایی مانند (www.doaj.org)یاOpen Access Scholarly Publishers Association (www.oaspa.org).وجوددارند. در این بین بررسی شاخص‌های مجلات مانند ضریب تأثیر (آی.اف.ImpactFactor) یا چارک (کیو،Quartile) مجلات هم می‌توانند راهگشا باشد به‌شرط اینکه حتماً بررسی شود که مجله‌ای به‌صورت دروغین شاخص مهمی برای خودش تعریف نکرده باشد. استفاده از سایت‌هایی مانند https://rppc.msrt.ir/fa مربوط به مجلات وزارت علوم، بانک نشریات علوم پزشکی کشور ، فهرست مجلات نامعتبر و جعلی می‌تواند مفید باشد. برای اطلاعات بیشتر این لینک نیز مفید است. |
این مطلب ترجمه و برگرفته از مقالۀ زیر است:
Checklist to avoid falling prey to predatory publishers(2020).Editage Insights. https://www.editage.com/insights/